Bí mật về virus gây đại dịch cúm năm 1918

Khoa học ngày nay biết rằng, trong quá trình lây nhiễm, virus cúm trước hết cần gắn chặt với những tế bào mà ở đó nó có khả năng sinh sôi nảy nở. Để làm được việc này, nó phải sử dụng những phân tử gai có tên là Hemagglutinins (HA) để móc nối với những cảm thụ thể đặc biệt trên bề mặt tế bào.

Về lý thuyết, virus từ chim thường không lây nhiễm sang người, do phân tử HA của người và virus từ chim tương tác với những cảm thụ thể khác nhau. Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu đến từ Viện nghiên cứu Y học Anh phát hiện ra rằng, chỉ cần những thay đổi rất nhỏ về cấu trúc, phân tử HA của virus 1918 có thể bám vào tế bào người, giống như với tế bào chim. Như vậy, chính sự thay đổi trong cấu trúc phân tử HA đã giúp virus 1918 nhảy từ chim sang người, và tiếp đó là lây lan giữa người và người theo cùng cách.

Nhờ kỹ thuật tinh thể lọc tia X, tiến sĩ John Skehel và cộng sự đã nhìn thấy được cấu trúc 3 chiều của phân tử HA. Họ phát hiện ra những biến đổi trong cấu trúc phân tử HA là rất nhỏ, và được virus 1918 thực hiện đơn giản hơn nhiều so với những "đồng hương" gây cúm ở người vào năm 1957 (ở châu Á) và 1968 (ở Hong Kong).

Theo tiến sĩ Skehel, phát hiện trên đặc biệt quan trọng trong việc nhận dạng những virus từ chim có khả năng đe dọa con người trong tương lai. "Nếu phát hiện loại siêu vi trùng nào từ chim có cấu trúc phân tử HA giống như của virus 1918, chúng ta sẽ biết ngay nó có đe dọa loài người hay không, và theo đó, chúng ta sẽ có biện pháp giám sát dịch bệnh chủ động hơn", ông nói.

Tuy nhiên, Skehel nhấn mạnh rằng, nghiên cứu trên hiện tại chưa có nhiều giá trị đối với dịch cúm gà đang hoành hành ở châu Á, do virus thuộc dòng H5 gây nên. "Nguyên nhân là vì dòng này hoàn toàn khác với virus 1918". Ông đồng thời cảnh báo rằng, sẽ không thể ngăn cản được các giống virus phá bỏ ranh giới giữa các loài, và việc nhận dạng cấu trúc của virus chưa đủ để ngăn nó phát triển.

Theo ước tính, đại dịch cúm "Tây Ban Nha" vào năm 1918 tấn công gần 1 tỷ người - một nửa dân số thế giới lúc đó - vượt qua cả đại dịch Cái Chết Đen thời Trung Cổ. Mặc dù dịch bệnh bắt nguồn từ Viễn Đông, song nó vẫn được gọi là cúm "Tây Ban Nha", do chính đất nước này đã đưa ra lời cảnh báo đầu tiên về sức tàn phá của nó. Người ta còn cho rằng, virus 1918 có thể đã góp phần đưa Đại chiến Thế giới đến hồi kết, do phần lớn quân lính hai phe bị chết vì cúm nhiều hơn vì vũ khí.