Cách nhận biết trẻ chậm phát triển

Trẻ chậm phát triển là nỗi lo của không ít cha mẹ. Đây là trạng thái bệnh lý có tính bẩm sinh hoặc mắc phải ngay trong những năm đầu đời, trí tuệ của trẻ phát triển chậm hơn so với những trẻ bình thường khác.

Tùy theo mức độ mà cha mẹ có thể gửi trẻ vào các trường đặc biệt hoặc chữa trị tại nhà.

Nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết

Trẻ chậm phát triển được chia ra nhiều mức độ. Trường hợp nhẹ, trẻ vẫn có thể theo học ở các lớp tiểu học, song việc theo học sẽ hơi khó khăn với trẻ và kết quả học tập cũng kém hơn so với những đứa trẻ bình thường khác.

Nếu trẻ chậm phát triển mức độ vừa, trẻ sẽ hầu như không theo học được, không tính toán được nhưng ngôn ngữ đủ để giao tiếp trong cuộc sống hàng ngày và có thể làm được những công việc đơn giản.

Với những trẻ có mức độ nặng hơn, trí tuệ rất thấp, ngôn ngữ không có hoặc rất nghèo nàn, trẻ sẽ không thể giao tiếp. Những trẻ này luôn cần có người ở bên để chăm sóc theo sát.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến sự chậm phát triển ở trẻ, trong đó chủ yếu được thống kê gồm những nguyên nhân chính như sau: di truyền, các tác động có hại đến người mẹ khi mang thai, nhất là trong 3 tháng đầu như mắc một số bệnh do vi rút, ký sinh trùng, uống một số loại thuốc gây hại cho thai, sinh non, trẻ bị ngạt, can thiệp sản khoa, các bệnh mắc phải trong những năm đầu và thiếu các kích thích của môi trường xã hội…

Có thể phát hiện sớm dấu hiệu ở trẻ qua các triệu chứng như khi trẻ đến tuổi vẫn chậm về hành động: chậm lẫy, ngồi, đứng, đi… hay chậm phát triển ngôn ngữ, chậm nói, diễn đạt khó khăn… trẻ kém hiểu biết về các quy luật xã hội căn bản, không ý thức được hậu quả hành vi của mình, chậm chạp, ít linh hoạt, phân biệt màu sắc sự vật kém…

Gửi trẻ ở trường đặc biệt

Tại các trường đặc biệt, trẻ sẽ được các chuyên gia sức khỏe tâm trí đánh giá đúng mức độ chậm phát triển trí tuệ của trẻ và có những hướng dẫn can thiệp đặc biệt. Phần lớn những trẻ được gửi vào trường là những trẻ phụ thuộc hoàn toàn vào gia đình, không đủ khả năng làm những việc thông thường mà ở tuổi của trẻ đã có thể làm được.

Giáo viên dạy trẻ chậm phát triển thường được cho rằng phải có đầy đủ các yếu tố như: kiên trì, nhiệt huyết với trẻ, có tri thức chuyên môn cứng cỏi; bàn tay khéo léo để vận dụng thực tế và cải tạo môi trường.

Các phương pháp giáo dục trẻ chậm phát triển ở các trường đặc biệt bao gồm: phương pháp làm mẫu, phương pháp dùng lời đàm thoại, phương pháp nhắc đi nhắc lại nhiều lần, phương pháp động viên khuyến khích, cho trẻ thực hành trong thực tế, phương pháp chăm sóc cá biệt, phối hợp nhiều phương pháp tác động lên nhiều giác quan của trẻ…

Vai trò từ cha mẹ

Không ai yêu thương con bằng cha mẹ và không ai có thể đồng hành giúp con tốt hơn cha mẹ. Khi trẻ chậm phát triển, dù ở mức độ nào đi chăng nữa, vai trò của cha mẹ luôn được đặt lên hàng đầu trong việc chữa trị.

- Chấp nhận thực tế và hỗ trợ, trợ giúp con trong hành trình đầy gian lao này. Hãy tin tưởng rằng trẻ sẽ vượt qua được và dù chậm phát triển nhưng trẻ vẫn có khả năng đạt được những dấu mốc quan trọng trong cuộc đời.

- Đồng hành cùng con trong mọi hoạt động thường ngày – vui chơi, sinh hoạt ăn uống, vệ sinh thân thể…

- Hướng dẫn trẻ từ những hoạt động đơn giản nhất. Sau khi trẻ đã thực hiện được, cha mẹ mới nên bắt đầu tiếp tục với những hoạt động phức tạp hơn.

- Trong từng công việc, để tránh việc trẻ khó tiếp thu ngay một lúc, cha mẹ có thể chia nhỏ ra thành từng bước để trẻ kịp tiếp thu.

Cha mẹ nên lặp đi lặp lại nhiều lần cho trẻ nhớ bởi trẻ chậm phát triển thường tiếp thu không nhanh nhẹn như trẻ bình thường. Chẳng hạn, khi dạy trẻ đánh răng, cha mẹ có thể chia thành các bước: lấy bàn chải, nặn kem đánh răng, đánh bên nào trước, vệ sinh lưỡi ra sao…

- Khi trẻ làm tốt một việc gì, cha mẹ đừng bao giờ quên khen ngợi và khuyến khích trẻ - kể cả đó là việc vô cùng nhỏ.

- Gần gũi nói chuyện và chơi cùng trẻ. Có thể trẻ sẽ không hiểu điều cha mẹ nói nhưng sẽ cảm nhận được tình thương từ cha mẹ.

Cha mẹ nên đọc truyện cho trẻ, kể chuyện hàng ngày cho trẻ nghe, bày ra các trò chơi và cùng chơi với trẻ, khuyến khích vận động thể chất và cả trí tuệ…

- Cho trẻ giao tiếp xã hội nhiều: gặp gỡ người lớn và học cách chào, chơi cùng các bé khác… Đồng thời, cha mẹ đừng quên dạy trẻ cách ứng xử với người khác giới. Khi dạy trẻ những điều này tất nhiên không hề dễ chút nào, cha mẹ cần sự kiên trì rất lớn.

Phòng ngừa triệu chứng chậm phát triển

- Môi trường được xem là một trong những nguyên nhân gây ra chứng chậm phát triển ở trẻ. Chính vì vậy, cha mẹ có thể can thiệp được vào nhân tố này.

Để con mình có điều kiện phát triển tốt, các bậc cha mẹ nên chú ý nhiều hơn đến môi trường xung quanh con. Đừng quên gần gũi, chơi đùa cùng con.

- Cha mẹ hãy tạo cho con môi trường tốt giúp con phát triển trí tuệ. Với đồ chơi cho trẻ, cha mẹ có thể mua các đồ chơi lắp ráp, xếp hình… để khuyến khích sự sáng tạo nơi con trẻ. Cho trẻ tự do chơi đùa với nặn đất sét, tô tượng, vẽ…

- Khi trẻ đến tuổi đi học, cha mẹ nên cho trẻ tiếp xúc nhiều cùng các trẻ khác quanh nhà. Nên cho trẻ đến các nhà trẻ, nhà mẫu giáo để trẻ dạn dĩ hơn, quen trường lớp, thầy cô và bạn bè.

- Nếu phát hiện trẻ có dấu hiệu chậm phát triển, cha mẹ cần ngay lập tức đưa trẻ đi khám, kiểm tra sức khỏe tâm thần.

Trường hợp trẻ chậm phát triển ở mức độ nhẹ, cha mẹ có thể cải thiện bằng phương pháp giáo dục kiên trì, gần gũi đồng hành cùng trẻ, khuyến khích trẻ vận động, giao tiếp. Nặng hơn, cha mẹ nên đưa trẻ đến các trường đặc biệt tranh thủ sự giúp đỡ của các giáo viên.

Box: Khi gửi trẻ ở các trường đặc biệt cần sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình và nhà trường.