Steve Jobs - Thiên tài gàn dở

"Apple chính là Steve với 10 nghìn cuộc đời"

Cuối cuộc đời mình, Steve Jobs sống bình lặng, khép kín với người vợ cùng 4 đứa con trong một ngôi nhà rộng và giản dị tại vùng ngoại ô Palo Alto. Là người theo đạo Phật và ăn kiêng (có ăn cá), Jobs thường đi bộ bằng chân trần tới siêu thị Whole Foods để mua trái cây hay chỉ để thư giãn. Jobs làm việc rất nhiều, tận dụng các kỳ nghỉ, đặc biệt ở Hawaii.

Jobs chỉ rút 1 đô-la tiền lương từ Apple nhưng ông là tỉ phú giàu có bậc nhất (và ngày càng giàu hơn) từ chứng khoán. Khá giản dị nhưng Jobs cũng di chuyển bằng chiếc phản lực Gulfstream V trị giá 90 triệu đô-la do ban quản trị Apple tặng ông.

Apple trở thành phương tiện hoàn hảo để thực hiện giấc mơ ấp ủ từ lâu của Jobs: đó là phát triển những công nghệ dễ sử dụng cho mọi người. Jobs đã sáng lập và xây dựng lại Apple với bản sắc riêng của mình. "Apple chính là Steve Jobs với 10 nghìn cuộc đời," Guy Kawasaki, một nhà quản lý từng làm việc cho Apple đã nói vậy.

Rất ít công ty có bản sắc tương đồng với người sáng lập ra như vậy. "Apple luôn luôn phản ánh điều tuyệt vời và tồi tệ nhất trong cá tính của Steve," Gil Amelio, CEO mà Jobs đảm nhiệm thay chức vụ, đã nhận định như vậy. "[Những cựu CEO] John Sculley, Michael Spindler, và tôi luôn giữ công ty này vận hành nhưng không làm thay đổi cơ bản bản sắc của nó. Mặc dù tôi có nhiều điều không hài lòng trong mối quan hệ với Steve Jobs, tôi phải thừa nhận nhiều điều tôi yêu thích ở Apple được điều chỉnh theo cá tính của Jobs."

Jobs điều hành Apple với một kiểu kết hợp đặc biệt giữa nghệ thuật không thỏa hiệp với tài đàm phán kinh doanh siêu hạng. Nhưng ông lại có một cái gì đó giống như một nghệ sỹ hơn là một doanh nhân, người nghệ sỹ có khả năng tuyệt vời thu lợi nhuận từ những sáng tạo của mình.

Theo cách nhìn nhận nào đó, Jobs giống như Edwin Land, nhà khoa học đồng thời là nhà sáng chế công nghiệp đã phát minh ra máy chụp hình lấy ảnh ngay. Land là một trong số những người anh hùng mà Jobs ngưỡng mộ. Land đưa ra những quyết định kinh doanh dựa trên đánh giá với tư cách là một nhà khoa học hơn là một doanh nhân. Jobs cũng mang trong mình một số phẩm chất của Henry Ford, một người anh hùng khác. Ford là một người dân chủ hoá công nghệ, người mà những kỹ thuật sản xuất hàng loạt đã đem xe hơi đến với đông đảo người dân. Trong con người Jobs có một nét tính cách của Hoàng hậu Medicis thời hiện đại - Jobs là một người bảo trợ cho nghệ thuật, đỡ đầu cho nhà thiết kế Jonathan Ive mở ra một thời kỳ Phục hưng cho ngành thiết kế công nghiệp.

Biến "gàn dở", "đồng bóng" thành triết lý kinh doanh

Những cuốn tiểu sử gần đây về Jobs vẽ lên chân dung "thô thiển" về một con người được thúc đẩy bằng những ham muốn tầm thường nhất - kiểm soát, xỉ vả và thống trị người khác. Jobs được mô tả như là một người mắc bệnh thích sa thải nhân viên trong thang máy, thao túng cộng sự và giành lấy sự khen ngợi từ thành quả của người khác. Đa phần các cuốn sách viết về Jobs đều miêu tả hình ảnh chẳng hay ho gì về ông. Những cuốn sách này không mang ý tưởng gì ngoài việc liệt kê thói quen giận dữ và xỉ vả người khác. Không ngạc nhiên khi Jobs gọi đó là "những việc làm bôi nhọ."

Jobs đã sử dụng những sở thích và nét tính cách của mình - nỗi ám ảnh, sùng bái bản thân, tôn thờ chủ nghĩa hoàn hảo - và biến chúng thành những chỉ dấu cho sự nghiệp của mình.

Jobs là một con người xuất sắc, nhưng lại khinh miệt cho rằng phần lớn mọi người là những kẻ đần độn. Nhưng chính Jobs lại sáng tạo ra những sản phẩm tiện dụng đến mức một kẻ kém hiểu biết về công nghệ nhất cũng có thể sử dụng thành thạo.

Jobs là một người bị ám ảnh một cách đồng bóng với tính khí nóng nảy, nhưng đã thiết lập mối quan hệ đối tác có hiệu quả với nhiều thiên tài sáng tạo tầm cỡ thế giới như Steve Wozniak, Jonathan Ive, và John Lasseter - đạo diễn của Pixar.

Jobs là một người xuất sắc về văn hoá, người đã sản xuất những bộ phim hoạt hình cho trẻ em, một nhà thẩm mỹ và một người chống chủ nghĩa duy vật. Ông quảng bá cho những sản phẩm của mình với sự thành thạo tuyệt vời về quảng cáo chỉ bằng cách sử dụng các phương tiện thông thường nhất.

Jobs là một người chuyên quyền đã tái cơ cấu một công ty quy mô lớn nhưng hoạt động sai chức năng thành một con tàu gọn gàng và thực hiện kế hoạch sản xuất với kỷ luật khắt khe.

Jobs đã sử dụng những khả năng tự nhiên và tài năng của mình để tái cơ cấu Apple. Sự kết hợp công nghệ cao với thiết kế, nhãn hiệu và thời trang khiến cho Apple không giống một công ty chuyên về máy tính, mà hơn thế, giống một tập đoàn đa quốc gia với những nhãn hiệu nổi tiếng kiểu như Nike hay Sony: một sự pha trộn đặc biệt giữa công nghệ, thiết kế với khả năng quảng bá.

Từ mong muốn thu hút hoàn toàn trải nghiệm của khách hàng, Jobs đã bảo đảm cho Apple kiểm soát phần cứng, phần mềm, dịch vụ trực tuyến và cả những khía cạnh khác nữa. Nhưng Apple sản xuất ra những sản phẩm có thể kết hợp hoàn hảo với nhau và hiếm khi hỏng hóc.

Sự mê hoặc và uy tín của Jobs đem lại những bài giới thiệu sản phẩm tuyệt vời nhất trong ngành công nghiệp, sự kết hợp đặc sắc giữa một cuộc trình diễn trong nhà hát lồng ghép trong đó bài quảng cáo đầy đủ thông tin. Cá tính lôi cuốn của Jobs cũng giúp ông đàm phán thành công các hợp đồng lớn với Disney, những hãng thu âm, và hãng điện thoại AT&T mà không gặp phải bất kỳ trở ngại to lớn nào.

Đặc điểm tính cách mà một vài người nhìn nhận là đồng bóng thì rất nhiều người khác lại nhận thấy ở đó ước muốn đem lại những trải nghiệm hoàn hảo liên tục cho người sử dụng. Không thuần túy là chủ nghĩa cầu toàn, đó là mỗi khát khao mưu cầu sự xuất sắc. Và ẩn giấu trong những lời la mắng phũ phàng là niềm đam mê mãnh liệt thay đổi cả thế giới.

Một con người đặc biệt, đã biến những đặc điểm tính cách bị coi là gàn dở của mình thành triết lý kinh doanh. Đó chính là điều Jobs mong muốn tạo ra.