Văn hóa 3 miền qua mâm ngũ quả ngày Tết

Theo truyền thống, con số 5 thể hiện ước muốn của người Việt đạt được ngũ phúc lâm môn: phú, quý, thọ, khang, ninh. 5 màu sắc cũng thể hiện ý nghĩa nguồn của cải 5 phương đưa về kính lên tổ tiên. Chẳng hạn, chuối màu xanh tượng trưng Đông phương, bưởi màu vàng tượng trưng Trung phương, quả lê màu trắng tượng trưng Tây phương, quả hồng màu đỏ tượng trưng Nam phương, quả màu sẫm bất kỳ tượng trưng Bắc phương. 5 màu sắc này cũng tượng trưng ngũ hành trong vũ trụ là Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ.

Dưới đây là điểm khác nhau giữa 3 miền qua mâm ngũ quả ngày tết:

Miền Bắc

Ở miền Bắc, mâm ngũ quả được sắp xếp theo 5 sắc màu tượng trưng cho mong ước được ngũ phúc: giàu có, sang trọng, sống lâu, khỏe mạnh, bình yên. Và dựa theo thuyết Ngũ hành, mâm ngũ quả miền Bắc thường trưng bày 5 loại quả có 5 màu khác nhau như: mận, đào hoặc lê màu trắng (Kim); chuối/táo màu xanh (Mộc); hồng xiêm hoặc nho đen, măng cụt, mận màu đen (Thủy); hồng hoặc táo tây, ớt màu đỏ (Hỏa); bưởi hoặc phật thủ, cam, quýt màu vàng (Thổ). Trong đó, nải chuối cong lên ôm lấy các loại trái cây khác thể hiện sự đùm bọc của mọi người trong gia đình.

Miền Nam

Mâm ngũ quả ở miền Nam không bao giờ có chuối, vì loại quả này tên gọi có âm giống từ “chúi" thể hiện sự khó khăn, trắc trở trong cuộc sống. Quả cam cũng không được có mặt trong mâm ngũ quả ngày Tết, vì câu “quýt làm cam chịu”, hay như trái lê đồng nghĩa với “lê lết”…

Ở miền Nam bạn sẽ thường thấy các loại trái cây như: mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, sung, thơm,… đọc lai lái giống như “cầu vừa đủ xài” hay “cầu vừa đủ sung”. Trong đó, sung thường có mặt trong hầu hết các mâm ngũ quả ở miền Nam với hàm ý cầu chúc cho một năm mới sung túc, ấm no.

Miền Trung

Do chịu sự giao thoa của văn hóa 2 miền nên mâm ngũ quả miền Trung có phần “thoáng hơn” trong cách lựa chọn các loại trái cây. Tuy khí hậu có phần không ưu đãi với miền đất sỏi đá này, nhưng mâm ngũ quả miền Trung hầu hết vẫn có mặt đầy đủ các loại trái cây như chuối, mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài…

Ngày nay, do kinh tế phát triển và trái cây cũng đa dạng hơn rất nhiều nên nhiều người không còn quá cứng nhắc phải có đúng 5 loại quả trên mâm ngũ quả có thể nhiều hơn đều được, miễn là phải được bố trí hài hòa và đẹp mắt.

Tuy 3 miền Bắc – Trung – Nam có sự khác nhau về văn hóa, song việc bày biện mâm ngũ quả ngày Tết luôn là một nét văn hóa đặc sắc, thể hiện lời cầu chúc cho một năm mới ấm no, hạnh phúc của người dân Việt Nam. Và cho dù sinh sống ở phương trời nào, đã là người dân Việt Nam thì sẽ không bao giờ có thể quên đi tục lệ này trong dịp Tết Nguyên Đán nhằm gìn giữ bản sắc dân tộc cho bản thân và cho con cháu.