Xử trí táo bón ở người lớn

Theo TS.BS.LÊ THÀNH LÝ – TRƯỞNG KHOA NỘI TIÊU HÓA- BV CHỢ RẪY,  nguyên nhân gây táo bón thường do chế độ ăn ít chất xơ hoặc bệnh nhân uống không đủ nước; hoặc do tác dụng phụ của một số dược phẩm (thuốc giảm đau chứa codein, thuốc trung hòa acit chứa nhôm, thuốc chống trầm cảm amitriptyline, viên sắt…), hoặc liên quan với một số bệnh lý (suy giáp, hội chứng ruột kích thích thể táo bón…). hoặc đang mang thai (do thay đổi nội tiết tố và chèn ép cơ học của bào thai làm giảm nhu động ruột); hoặc đơn giản “nhịn” do bận việc. Ngoài ra, có một số trường hợp táo bón không rõ nguyên nhân và được xếp vào nhóm táo bón chức năng với tỷ lệ mắc bệnh ưu thế ở giới nữ . Đa số trường hợp , bệnh nhân có thể tự mua thuốc nhuận tràng uống để điều trị.

Bệnh nhân bị táo bón được khuyến cáo đi khám bệnh để thầy thuốc xác định nguyên nhân trong các tình huống sau:Tình trạng táo bón mới xảy ra trong vòng 6 tuần mặc dù bệnh nhân tuân thủ lối sống đúng (thể dục đều đặn, uống nhiều nước, ăn nhiều chất xơ…)Táo bón nặng không đáp ứng với thuốc nhuận tràng.Đi tiêu kèm theo nhày mũi, máu; sụt cân; tiền sử gia đình có người thân mắc bệnh ung thư đại tràng; hoặc bệnh viêm đại tràng mạn.

Cần làm gì để ngừa táo bón ?

• Để phân mềm, tạo phản xạ đi tiêu rõ ràng, bạn hãy tạo thói quen đi tiêu đúng giờ, tập thể dục thường xuyên, uống đủ nước và ăn nhiều chất xơ (20-35 g/ngày). Có một số loại trái cây giúp dễ đại tiện mà bạn nên biết như đu đủ, thanh long, xoài, mận, cam, chanh, quít…

• Có thể uống thêm sorbitol (một loại đường tự nhiên, không hấp thu vào máu và có tính rút nước vào lòng ruột giúp phân mềm). Sorbitol có nhiều trong các trái cây: táo, nho, lê, đậu, mận và dâu tây.

• Nếu sau tất cả những cố gắng trên mà chứng táo bón vẫn không giảm, thì bạn có thể dùng thêm thuốc nhuận tràng.

1. Điều trị táo bón :

Thuốc nhuận tràng có 3 nhóm chính sau:

- Nhóm giúp tăng lượng phân: là các thuốc cung cấp chất xơ, sợi như Psyllium, Methylcellulose, Calcium Policarbophil, Wheat dextrin. Khi dùng thuốc cần uống kèm nhiều nước (1-2 lít). Dùng lâu thường gây tình trạng chướng hơi và đầy bụng.

- Nhóm kích thích : thuốc kích thích sự tăng co bóp của ruột giúp đẩy phân ra ngoài; tác dụng phụ có thể làm đau bụng và gây tình trạng lệ thuộc khi dùng kéo dài. (nhóm này có các thuốc bisacodyl, dantron, docusate, glycerol, senna và sodium picosulfate).

- Nhóm thuốc tạo lực thẩm thấu: Macrogol được lựa chọn phổ biến vì hiệu quả và an toàn, không gây đầy bụng, khó tiêu.

2. Nên dùng loại thuốc nhuận tràng nào ?

Nên dùng thuốc làm tăng lượng phân trước tiên. Nếu không hiệu quả, dùng thuốc tăng áp lực thẩm thấu có thể kết hợp thêm thuốc tăng lượng phân.Nếu bệnh nhân còn cảm giác tiêu khó có thể dùng nhóm thuốc kích thích nhuận tràng.Thuốc nhuận tràng chỉ nên dùng thời gian ngắn; ngay khi tái lập được tình trạng đi tiêu bình thường, bệnh nhân cần thực hiện các phương pháp phòng ngừa táo bón như đã nêu ở phần trên.

3. Không nên dùng loại thuốc nhuận tràng nào ?

• Các dạng thuốc làm mềm phân sản xuất từ dầu khoáng (mineral oil) vì tác dụng phụ nhiều trong khi hiệu quả không tốt hơn các thuốc nhuận tràng đã đề cập ở phần trên.

• Sản phẩm tự nhiên: Có nhiều và được quảng cáo là tự nhiên nhưng không nên dùng vì một số các thuốc đó có chứa các chất nhuận tràng đã đề cập ở phần trên. Không những vậy, liều và độ tinh khiết của các sản phẩm này không được quản lý.

• Một số thuốc nhuận tràng “tự chế tại nhà”: như nước xà phòng, Hydrogen peroxide, thuốc tẩy rất có hại với niêm mạc ruột, và do đó không được dùng.

• Các trường hợp nghi bán tắc ruột/ tắc ruột.